Cystenvrij (AM) maken van aardappelpootgoed

Het aardappelcysteaaltje (ACA) is een quarantaineorganisme dat zich kan verspreiden via pootgoed. Het aaltje kan aanwezig zijn in aanhangende grond of zich bevinden in onregelmatigheden van de schil, zoals diepe ogen of kraters van schurft. De aanwezigheid van aardappelcysteaaltjes in een partij pootgoed geeft problemen bij de afzet (afkeuringen). Het Productschap Akkerbouw heeft, in het kader van het Actieplan Aaltjesbeheersing, PPO-agv opdracht gegeven de bestaande schoningstechnieken (wassen en borstelen) te testen op effectiviteit tegen aardappelcysteaaltjes en deze technieken te optimaliseren. Daarnaast is opdracht verstrekt literatuuronderzoek uit te voeren over dit onderwerp.

Uit het onderzoek blijkt dat aardappels door wassen wel grondvrij kunnen worden gemaakt, maar niet cystenvrij. Een enkele vitale cyst blijft achter in ogen of achter andere oneffenheden op de aardappelknol. De huidige nabehandeling met NaOCl bleek onvoldoende om de cystinhoud van de resterende cysten te doden.
Mogelijke alternatieven voor NaOCl zijn chloordioxide en middelen op basis van waterstofperoxide. Een vergelijkend onderzoek naar de effectiviteit van alternatieve ontsmettingsmidelen tegen ACA kan uitsluitsel geven over het meest effectieve middel tegen ACA. Dit onderzoek is inmiddels gestart.

Inleiding

Het aardappelcysteaaltje (ACA) is een quarantaineorganisme dat zich kan verspreiden via pootgoed. Het aaltje kan aanwezig zijn in aanhangende grond of zich bevinden in onregelmatigheden van de schil, zoals diepe ogen of kraters van schurft. De aanwezigheid van aardappelcysteaaltjes in een partij pootgoed geeft problemen bij de afzet (afkeuringen).
Het Productschap Akkerbouw heeft, in het kader van het Actieplan Aaltjesbeheersing, PPO-agv opdracht gegeven de bestaande schoningstechnieken (wassen en borstelen) te testen op effectiviteit tegen aardappelcysteaaltjes en deze technieken te optimaliseren. Daarnaast is opdracht verstrekt literatuuronderzoek uit te voeren over dit onderwerp.
Cysten van ACA bevinden zich uitsluitend op de knol en komen niet inwendig in de knol voor. Wanneer partijen gegarandeerd cystenvrij gemaakt zouden kunnen worden door een uitwendige ontsmetting, zou de afzet als pootgoed misschien weer mogelijk worden.
Daarbij dient de pootgoedkwaliteit van de knollen intact te blijven. Randvoorwaarde is dat de methodiek uit het oogpunt van milieu verantwoord is.

Onderzoek

Het onderzoek is uitgevoerd met de pootgoedsortering van ACA-besmette consumptieaardappels. In 2007 zijn de rassen Seresta, Innovator en Hansa gesorteerd en vervolgens gewassen met een standaard wastechniek. Bij het wasproces van "De Kubbe" te Biddinghuizen (zie afbeelding 1) worden in de eerste fase de aardappels gereinigd van grond en andere vervuiling onder hoge druk met ozon behandeld water en vervolgens ontsmet met natriumhypochloriet (NaOCl).

In alle fases vanaf de oogst, na sorteren en na de wasbehandeling zijn de aardappels onderzocht op cysten. Omdat na de standaard wastechniek nog enkele cysten resteerden met levende cystinhoud, zijn in 2008 opnieuw Innovator-aardappels gewassen met de standaard-wastechniek en is deze behandeling vergeleken met het wassen op halve snelheid. Daarnaast is een vergelijking van Innovator en Milva opgenomen met een borstelbehandeling van aardappels (zie afbeelding 2).

In het literatuuronderzoek is de effectiviteit van diverse ontsmettingsmiddelen en methodieken belicht.

Resultaten

Het bleek mogelijk om nagenoeg alle grond (meer dan 98%) te verwijderen met wassen of borstelen. Daarmee worden de cysten in die grond ook verwijderd. De effectiviteit van deze fase van reiniging hangt af van het type aardappel, de herkomst qua grondsoort en de kwaliteit van de aardappelschil.
Na het wassen is meer dan 90% van de cysten verwijderd ten opzichte van de besmetting op de gerooide aardappels. Het ontsmetten op halve snelheid heeft geen verbetering van het ontsmettingsresultaat opgeleverd ten opzichte van het standaard wasproces. Na het wasproces resteren in alle situaties slechts enkele cysten, die weer tot vermeerdering op aardappels in staat waren.
Ook na borstelen en sorteren van de Innovator is meer dan 90% van de cysten verwijderd. Bij geborstelde gladschillige Milva’s is het resultaat zelfs 99%, maar intensief borstelen levert kwaliteitsschade op, omdat de schil van de aardappels wordt beschadigd, en is om die reden onacceptabel.
Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat allereerst alles in het werk gesteld dient te worden om aardappels zodanig te reinigen dat ze vrij van grond zijn voordat de ontsmetting wordt uitgevoerd. Daarna wordt een ontsmetting uitgevoerd. Op dit moment gebeurt dit in het huidige wasproces bij de Kubbe met natriumhypochloriet. De ontsmetting wordt uit voorzorg uitgevoerd tegen de Erwinia-bacterie. Deze ontsmetting is onvoldoende effectief tegen de resterende cysten gebleken, want de larven uit de cysten bleken nog vitaal en tot vermeerdering in staat. Dit hangt mogelijk samen met de gerealiseerde concentratie (C) en behandelingstijd (T). Uit effectiviteits- of milieu-overwegingen is het mogelijk dat er op termijn een alternatief voor natriumhypochloriet moet worden toegepast. Daarvoor komen chloordioxide en toegelaten middelen op basis van peroxide in aanmerking.

Conclusies

De conclusie is dat aardappels door wassen wel grondvrij kunnen worden gemaakt, maar niet cystenvrij. Een enkele vitale cyst blijft achter in ogen of achter andere oneffenheden op de aardappelknol. De huidige nabehandeling met NaOCl bleek onvoldoende om de cystinhoud van de resterende cysten te doden. Dit hangt mogelijk samen met de gerealiseerde concentratie(C) en behandelingstijd(T), die gericht is op bestrijding van Erwinia.
Mogelijke alternatieven voor NaOCl zijn chloordioxide en middelen op basis van waterstofperoxide. Een vergelijkend onderzoek naar de effectiviteit van alternatieve ontsmettingsmidelen tegen ACA kan uitsluitsel geven over het meest effectieve middel tegen ACA. Dit onderzoek is inmiddels gestart (PPO-project 3250126809 "Sanitatie pootgoed").