Teelthandleiding groenbemesters - Voederwikke

In dit hoofdstuk van de teelthandleiding groenbemesters worden diverse aspecten van voederwikke belicht.

Algemeen

De naam wikke komt van wikkelen: met de rank die aan het eind van ieder (samengesteld) blad zit houdt de plant zich vast aan naburige planten.
Er zijn vele soorten wikke zoals o.a. de bonte wikke, smalle wikke, vogelwikke, heggewikke, zandwikke en voederwikke. Allen behoren tot de familie van de vlinderbloemigen. Reeds van oudsher is voederwikke een gewaardeerde groenbemester. Mits op tijd gezaaid biedt dit gewas een grote zekerheid van slagen. Wikke wordt meestal ingezaaid in een vroege stoppel (half juli - begin augustus). Het is een gewas dat nogal wat eisen stelt aan de bodem. Het gedijt het beste op grondsoorten met een niet te lage pH (min. 5,0) en een goede vochtvoorziening (klei-, zavel- en lössgrond en goede vochthoudende zandgrond). Voor lichtere zandgronden is het dus niet geschikt. De plant heeft een penwortel en goed ontwikkelde zijwortels, die tot maximaal 1 meter diepte gaan. De bladeren zijn samengesteld en bestaan uit 4 tot 9 paar blaadjes. In de bladoksels groeien de roodpaarse bloemen paarsgewijs. De zaden van wikke zijn rond en lijken op kleine erwtjes; het duizendkorrelgewicht is 30-50 gr. Het gewas is gevoelig voor (nacht)vorst en vriest in de herfst/winter af.

Zaaien

Wikke kan tot begin augustus gezaaid worden; de beste zaaitijd is juli. Het gewas heeft dus een vroege stoppel nodig en is met name erg geschikt als groenbemester na een graszaadteelt. Het zaaibed bij wikke dient vrij fijn te zijn. Het zaad heeft veel vocht nodig om te kunnen kiemen en moet daarom voldoende diep (2-5 cm) gezaaid worden in een voldoende vochtig zaaibed. Wikke kan probleemloos met diverse soorten zaaimachines gezaaid worden; ook met een kunstmeststrooier verspreiden en inwerken is een mogelijkheid. De zaaizaadhoeveelheid bedraagt, afhankelijk van de zaadgrootte, op lichte klei 90-110 kg per ha, op zware klei en zandgrond 100-125 kg per ha. De optimale rijenafstand bedraagt 10-25 cm.

Rassenkeuze

Er staan op dit moment geen voederwikke rassen vermeld op de Nederlandse Aanbevelende of Nationale rassenlijst. Het zaaizaad dat in Nederland beschikbaar is komt uit diverse landen. De Franse rassen die vermeld staan op de Gemeenschappelijke (Europese) rassenlijst voor landbouwgewassen voldoen meestal goed. Ze zijn wel wat gevoelig voor koude, waardoor de groei eerder stopt, en dienen op tijd gezaaid te worden.

Bemesting

Wikke behoort tot de familie van de vlinderbloemigen. Zoals bekend binden de planten uit deze familie stikstof via wortelknolletjes. Zodoende vraagt het gewas nagenoeg geen stikstof. Alleen gezaaid in een stoppel die veel stikstof vraagt is een startgift van 25-30 kg aan te bevelen. Doordat wikke de grond verrijkt met stikstof heeft het een gunstige invloed op de vertering van organische stof en speciaal van een gras(zaad)zode. Dit maakt het erg geschikt na de teelt van roodzwenk- en veldbeemdgras, die bovendien vroeg het veld ruimen. Wikke is een N-rijk gewas dat na onderploegen een aanzienlijke hoeveelheid stikstof kan leveren aan het volggewas. Omdat het echter een weinig houtig gewas is (lage C/N-verhouding) komt de vertering snel op gang. Hierdoor bestaat de kans dat een gedeelte van de stikstof uit het gewas al gedurende de winter en het vroege voorjaar vrijkomt en verloren gaat.

Ziekten

Wikke kan worden aangetast door valse meeldauw (Peronospora vicia). Valse meeldauw kan zowel het blad als de jonge scheuten aantasten.

Plagen

Door een droge periode tijdens of na de inzaai kan de begingroei traag zijn. Op dat moment kunnen bladluizen het gewas aantasten. Als wikke in een erwtenstoppel wordt gezaaid kan het nodig zijn een bestrijding uit te voeren tegen de bladrandkever. Het zijn vooral de larven van deze kever die de schade veroorzaken door aan de N-knolletjes te vreten. De aanwezigheid van de kevers wordt zichtbaar door vraatschade aan de bladeren. Andersom kunnen vanuit een zomerteelt wikke de bladrandkevers uitvliegen en hun eieren afzetten in erwten en tuinbonen. De rijpingsvraat van de larven zal in deze gewassen tot schade leiden.

Onkruiden

Onkruidbestrijding in wikke is vrijwel onmogelijk. Vanwege de ranken die aan elkaar klitten geeft een mechanische onkruidbestrijding (eggen) teveel schade, en herbiciden zijn niet toegelaten in het gewas. Net gekiemde wikke heeft weinig concurrentievermogen; een wat ouder gewas is echter wel een goede onkruidonderdrukker. Als er wortelonkruiden in de grond voorkomen kan beter geen wikke worden geteeld. Ook snelgroeiende zaadonkruiden kunnen problemen geven. Indien de omstandigheden voor wikke niet zeer gunstig zijn kan beter voor een andere groenbemester gekozen worden.

Aaltjes

Voederwikke is de minst negatieve onder de vlinderbloemigen. Uit PPO proeven komt naar voren dat het getoetste ras Hifa geen waardplant is voor Meloidogyne chitwoodi. Verder bleek Hifa een slechte waardplant voor Trichodoriden, en het tabaksratelvirus niet te vermeerderen. Helaas is de keerzijde dat Pratylenchus penetrans onder voederwikke zich extreem kan vermeerderen.
Verder is wikke een goede waardplant voor het erwtencysteaaltje.

Onderwerken

Het onderploegen van een wikkegewas levert zowel in de herfst (op kleigronden) als in het voorjaar (op lichte gronden) geen problemen op. Voorbewerkingen zijn meestal niet nodig. Het gewas is vrij gevoelig voor nachtvorst en sterft gedurende najaar en winter geheel af.

Opslag

Bij een zaai als stoppelgewas in juli-augustus komt voederwikke niet tot bloei en is er geen gevaar op zaadvorming en opslagproblemen. Bovendien vriest wikke dood wat de kans op opslag of hergroei verder verkleint. Indien er al eerder in het jaar op braak land is gezaaid dan is er wel een grote kans op zaadvorming. Om opslagproblemen in volgende jaren te voorkomen dient het gewas tijdig gemaaid of geklepeld te worden.

Drogestofopbrengst

Voederwikke als stoppelgewas levert een drogestofopbrengst van ca. 3.000 kg per ha op. Aan bovengrondse delen produceert het gewas tot de winter 20-30 ton verse massa. Het drogestofgehalte is gemiddeld 11,5%, en de drogestofopbrengst daarmee zo'n 2.500 kg. Daarbij wordt nog ca. 500 kg door ondergrondse plantendelen geleverd. Voederwikke is een smakelijk gewas en kan daarom ook gemaaid en vervoederd worden.

Teeltkosten

De kosten van de teelt van Perzische klaver zijn beperkt en bestaan vooral uit de zaaizaadkosten. Het zaaizaad van de diverse klaversoorten is relatief duur, maar de zaaizaadhoeveelheid per ha is beperkt. Een stikstofbemesting is niet nodig. De arbeidsbehoefte is minimaal en beperkt zich tot het inzaaien (onder dekvrucht).
Materiële kosten:
zaaizaad: 15 kg à € 6,60 (incl. BTW) = € 100
N-bemesting: geen