Kosten en baten van sanering van wortelknobbelaaltjes (M. chitwoodi en M. hapla)

Het maïswortelknobbelaaltje (Meloidogyne chitwoodi) is een quarantaineorganisme en mag daarom niet voorkomen in vermeerderingsmateriaal, zoals bijvoorbeeld aardappelpootgoed. Komt M. chitwoodi toch in pootgoed voor, dan wordt de partij afgekeurd. Op percelen waar het Noordelijk wortelknobbelaaltje (Meloidogyne hapla) voorkomt, kan geen vermeerdering van aardbeiplanten plaatsvinden vanwege het hoge risico op afkeuring.

Vanuit het Actieplan Aaltjesbeheersing is het project "Bestrijding Meloidogyne" opgezet. Dit project wordt gefinancierd door het Productschap Akkerbouw en het Productschap Tuinbouw. In het project worden bestrijdingsmethoden van M. chitwoodi onderzocht. Doel is sanering (volledige bestrijding) van M. chitwoodi. De meest effectieve methoden kunnen vervolgens in het onderzoek voor de bestrijding van M. hapla worden opgenomen. In deze samenvatting worden de kosten en baten weergegeven van de bestrijdingsmethoden die momenteel het meest effectief lijken te zijn.

Inleiding

Het maiswortelknobbelaaltje (Meloidogyne chitwoodi) is een quarantaineorganisme en mag daarom niet aanwezig zijn in vermeerderingsmateriaal als aardappelpootgoed. Als dit aaltje toch voorkomt, dan wordt de partij afgekeurd, waardoor een grote schadepost ontstaat. Op percelen waar M. hapla voorkomt, kan geen vermeerdering van aardbeiplanten plaatsvinden vanwege het grote risico op afkeuring. Binnen het Actieplan Aaltjesbeheersing wordt in het project “Bestrijding Meloidogyne” onderzoek gedaan naar bestrijdingsmethoden waarmee M. chitwoodi kan worden gesaneerd. Met sanering wordt bedoeld dat M. chitwoodi volledig wordt bestreden en daardoor niet meer in het perceel aanwezig is. Als sanering van M. chitwoodi mogelijk is, kan op het perceel weer vermeerderingsmateriaal worden geteeld. De meest effectieve methoden kunnen vervolgens in het onderzoek voor de bestrijding van M. hapla worden opgenomen.

In deze samenvatting worden de kosten en baten van de meest perspectiefrijke bestrijdingsmethoden uit dit onderzoek aangegeven. Hierbij moet opgemerkt worden dat deze bestrijdingsmethoden nu nog in onderzoek zijn en dat bij geen van de bestrijdingsmethoden de effectiviteit op dit moment al zo hoog is dat M. chitwoodi volledig wordt bestreden. Sanering van M. chitwoodi (en M. hapla) is dus momenteel (nog) niet mogelijk en daardoor bestaan de baten van deze bestrijdingsmethoden voorlopig alleen in theorie.

Onderzoek

Wat betreft de sanering van M. chitwoodi zijn de kosten en baten berekend voor een bedrijf op lichte zeeklei dat aardappelpootgoed teelt. Als een perceel met M. chitwoodi is besmet, kan geen pootgoed geteeld worden, maar (na aanvullende teeltmaatregelen) wel consumptieaardappelen.
Bij M. hapla zijn de kosten en baten berekend voor een bedrijf op zandgrond dat aardbeiplanten vermeerdert (teelt van EE- en E-planten). Bij besmetting met M. hapla kan geen vermeerdering van aardbeiplanten plaatsvinden, vanwege het grote risico van afkeuring. Consumptieteelt van aardbeien is dan echter wel mogelijk. In dit overzicht is gerekend met het saldo van de gekoelde consumptieteelt.
Voor beide aaltjes is een aantal situaties doorgerekend, die in tabel 1 wordt samengevat.

De kosten en baten van de saneringsmethoden worden berekend over twee jaar. In het eerste jaar wordt een gewas geteeld en wordt de bestrijding van M. chitwoodi of M. hapla uitgevoerd. In het tweede jaar wordt vervolgens aardappel (pootgoed of consumptie) of aardbei (vermeerdering van aardbeiplanten of consumptie) geteeld.
In situatie 1 is het perceel niet besmet met M. chitwoodi of M. hapla en kan een vermeerderings-teelt (aardappelpootgoed, aardbeiplanten) in het tweede jaar worden uitgevoerd. In situatie 2 is het perceel besmet, maar worden de genoemde aaltjes niet bestreden. Daardoor kan in het tweede jaar alleen consumptieteelt plaatsvinden. In de situaties 3, 4 en 5 is het perceel besmet, maar wordt in het eerste jaar een (volledige) bestrijding uitgevoerd die tot sanering leidt, waardoor in het tweede jaar de teelt van vermeerderingsmateriaal mogelijk is. In situatie 3 wordt chemisch ontsmet met Monam. In situatie 4 wordt biologisch ontsmet. Biologische grondontsmetting is gebaseerd op het principe dat bij de afbraak van grote hoeveelheden vers organisch materiaal zuurstofloze omstandigheden ontstaan waardoor verschillende aaltjessoorten (en sommige schimmels) worden gedood. Bij biologische grondontsmetting wordt minimaal 40 ton vers materiaal per ha door de bouwvoor gewerkt en wordt de grond vervolgens 6 tot 10 weken afgedicht met gasdichte folie. Voor een goede effectiviteit moet de bodemtemperatuur voldoende hoog zijn. Aangezien de bodemtemperatuur vanaf eind september veelal gaat dalen, zal biologische grondontsmetting voor 1 augustus aangelegd moeten worden om lang genoeg en bij voldoende hoge temperatuur werkzaam te zijn. Er zijn twee mogelijkheden om aan voldoende vers organisch materiaal voor biologische grondontsmetting te komen:

• op het besmette perceel een groenbemester telen. Dan kan dat jaar echter geen vermarktbaar gewas worden geteeld. In dit overzicht is gerekend met bladrammenas omdat een aantal rassen van deze groenbemester geen waardplant voor M. chitwoodi zijn;
• aanvoeren van elders (hier is aangenomen dat gras wordt gekocht). Dan kan een gewas worden geteeld dat voor eind juli geoogst wordt. In dit overzicht is gerekend met het gewas tweedejaars plantuien.

In situatie 5wordt chitine toegepast. Chitine is een afvalproduct van de garnalen industrie en door de toepassing van dit product worden aaltjes gedood. Momenteel wordt 20 ton chitine per ha gebruikt. In dit overzicht wordt ervan uitgegaan dat chitine gratis wordt aangevoerd, maar er is wel gerekend met kosten voor het uitrijden en inwerken van het product.

Resultaten

In tabel 2 worden de kosten en saldi weergegeven bij (sanering van) M. chitwoodi, als in het eerste jaar zomergerst wordt geteeld. Bij biologisch grondontsmetting wordt het benodigde organische materiaal geteeld in de vorm van bladrammenas, maar hierdoor is teelt van zomergerst niet mogelijk. Bij een besmetting met M. chitwoodi wordt een bladrammenas ras geteeld dat geen waardplant is voor dit aaltje. De zaadkosten van een dergelijk ras zijn wat hoger dan die van de overige bladrammenas rassen (die gebruikt kunnen worden op een niet-besmet perceel).

In tabel 3 worden eveneens de kosten en de saldi weergegeven bij (sanering van) M. chitwoodi, maar dan worden in het eerste jaar tweedejaars plantuien geteeld. Bij biologisch grondontsmetting wordt het organische materiaal (in de vorm van gras) van elders aangevoerd, waardoor de kosten voor deze bestrijdingsmethode hoger zijn dan in tabel 2. Daar staat echter tegenover dat er in deze situatie in het eerste jaar inkomsten zijn van de plantuien.

In tabel 4 worden kosten en saldi weergegeven bij verschillende situaties rondom (sanering van) M. hapla in de aardbeiteelt. Daarbij wordt in het eerste jaar Afrikaantjes (Tagetes patula) geteeld om het wortellesieaaltje (Pratylenchus penetrans) te bestrijden. Bij biologische grondontsmetting wordt de biomassa van de Afrikaantjes ondergewerkt, waardoor er geen gras aangekocht hoeft te worden.

In tabel 5 worden eveneens de kosten en saldi getoond bij (sanering van) M. hapla in de aardbei-teelt. Nu wordt echter in het eerste jaar wintergerst geteeld. Bij biologische grondontsmetting wordt de benodigde biologische massa (in de vorm van gras) daarom van elders aangevoerd en ingewerkt na de oogst van de wintergerst.

Conclusies

Aardappelpootgoed

• Door een besmetting met M. chitwoodi kan geen aardappelpootgoed worden geteeld.
  Als er wel consumptieaardappelen geteeld kunnen worden, dan is het saldo over twee jaar gezien ruim 1.800 € per ha lager dan bij de teelt van pootgoed.
• Zolang niet is aangetoond dat M. chitwoodi met de onderzochte bestrijdingsmethoden gesaneerd (voor honderd procent bestreden) kan worden, is het voor pootgoedtelers veiliger om bij een besmetting met dit aaltje om te schakelen naar de consumptieteelt van aardappelen. In de jaren voorafgaand aan de aardappelteelt dient de besmetting via gewas- en groenbemestingskeuze (teelt van niet-waardplanten en/of van slechte waardplanten voor M. chitwoodi) zoveel mogelijk gereduceerd te worden. Verder moet een aardappelras gekozen te worden dat weinig schadegevoelig is voor M. chitwoodi. Aangezien bij sommige rassen de symptomen tijdens bewaring kunnen toenemen, moet de partij niet lang bewaard worden.
• Als een M. chitwoodi besmetting door chemische grondontsmetting gesaneerd zou kunnen worden en pootgoedteelt daardoor weer mogelijk wordt, dan is het saldo bijna 1200 € per ha hoger dan zonder bestrijding en een consumptieteelt van aardappelen.
• Voor de teelt van aardappelpootgoed is biologische grondontsmetting momenteel te duur om economisch verantwoord te kunnen toepassen. Consumptieteelt van aardappelen is financieel aantrekkelijker dan toepassing van biologische grondontsmetting. Biologische grond-ontsmetting heeft in de pootgoedteelt alleen kansen als uit (lopend) onderzoek mocht blijken dat deze methode (veel) effectiever is dan chemische grondontsmetting en/of een veel langere duurwerking heeft, waardoor de hogere kosten over een langere periode goedgemaakt zouden kunnen worden.

Aardbeivermeerdering

• Bij een besmetting met M. hapla kunnen geen aardbeiplanten voor vermeerdering worden geteeld vanwege het grote risico op afkeuring. Bij consumptieteelt van aardbeien (gekoelde teelt) is het saldo over twee jaar gezien ruim 3.150 € per ha lager dan bij een vermeerderingsteelt.
• Als een besmetting met M. hapla door toepassing van chemische grondontsmetting gesaneerd zou kunnen worden, dan is vermeerderingsteelt van aardbei mogelijk en is het saldo 2.400 € per ha hoger dan zonder bestrijding van M. hapla en een consumptieteelt van aardbei.
• Op een beperkt aantal bedrijven worden niet alleen aardbeiplanten vermeerderd, maar worden ook aardbeien voor consumptie geteeld. Op die bedrijven is biologische grondontsmetting voor de vermeerdering van aardbei financieel niet aantrekkelijk, want het saldo is dan ongeveer 850 tot 1.600 € per ha lager dan zonder bestrijdingsmaatregel en consumptieteelt van aardbeien.
• Op die vermeerderingsbedrijven waar consumptieteelt van aardbeien niet mogelijk is, kan biologische grondontsmetting financieel wel verantwoord worden toegepast. Gezien de hoge kosten voor biologische grondontsmetting, zal dan echter ook nadrukkelijk gekeken worden naar de mogelijkheden om een geschikt, niet besmet perceel te huren.

Algemeen

• Als een besmetting van M. chitwoodi of M. hapla door chitine gesaneerd kan worden en chitine wordt voor minder dan € 16,50 per ton geleverd, dan is chitine uit economisch oogpunt de meest voordelige saneringsmethode voor deze aaltjes.
• PPO doet onderzoek naar mogelijkheden om een besmetting van M. chitwoodi en M. hapla te saneren, waardoor deze aaltjes niet meer in perceel aanwezig zijn. Momenteel is het nog niet zover dat een besmetting met deze aaltjes werkelijk gesaneerd kan worden, zodat de baten van sanering die in dit stuk worden genoemd in werkelijkheid nog niet mogelijk zijn. Wel levert het onderzoek al nieuwe handvatten op om deze aaltjes beter te beheersen, waardoor gewassen schadevrij geteeld kunnen worden.