Publicatie datum: 15-09-2002
Demonstratie beperking rooibeschadiging
Op 11 september 2002 werd op proefboerderij Kooijenburg te Rolde de “Demonstratie beperking rooibeschadiging” gehouden. Deze demonstratie was georganiseerd in het kader van het project Agrobiokon. Het doel van deze dag was om de zetmeelaardappeltelers duidelijk te maken hoeveel (financiële) schade rooibeschadiging kan veroorzaken en te laten zien waarop gelet moet worden bij het rooien om deze schade te voorkomen. Dat er voor beperking van rooibeschadiging veel interesse is bleek uit de grote belangstelling die er was voor deze dag. Tegen de 600 mensen hebben de demonstratie bezocht.
Het programma bestond uit een aantal onderdelen. In de schuur van de proefboerderij werd een inleidende presentatie gegeven waaruit duidelijk bleek dat rooibeschadiging in de loop van de bewaring een flinke daling van het onderwatergewicht en dus ook het uitbetalingsgewicht kan veroorzaken (Figuur 1).
Daarna werd een video vertoond waarbij de aardappelen in de rooimachine te volgen waren. De video bevatte naast veel detailopnames van de verschillende onderdelen van de machines ook beelden die duidelijk maakten hoe het op verschillende plaatsen wel of juist niet moet. Belangrijk voor de juiste afstelling is de combinatie van rijsnelheid, aftakastoerental en het wel of niet gebruik van kloppers. Als het even kan moeten de kloppers niet worden gebruikt. Ook werd aandacht besteed aan de loofrollen, egelband, loofmat en de val in de kipwagen. De details zijn in het veld vaak moeilijk zichtbaar te maken voor grote aantallen mensen. Het maken van een video bleek hiervoor een goed hulpmiddel. In de video werd ook zichtbaar en hoorbaar dat de elektronische aardappel een goed hulpmiddel is om de plekken in de rooimachine op te sporen waar de aardappelen (harde) klappen krijgen (Figuren 2A en 2B). Na de video werd in een inleiding de werking van de elektronische aardappel gepresenteerd. Deze aardappel blijkt een waardevol en goed bruikbaar hulpmiddel te zijn om de kwaliteit van het rooiproces te verhogen.
De lichtblauwe lijn is het moment waarop de elektronische aardappel onder de diabolo door gaat,
Van sec 19 tot 23 zijn de eerste zeefkettingen met iets kloppen,
Van sec 23 tot 25 is de loofmat van de machine daar blijft de aardappel even rollen,
Van sec 25 tot 29 zit de aardappel in de ringelevator,
Van sec 29 tot 31 licht de aardappel op de egelmat boven in de machine,
In de laatste twee gevallen meet je vooral pieken van aardappel op aardappel.
De lichtblauwe lijn is het moment waarop de elektronische aardappel onder de diabolo door gaat,
Van sec 20 tot 23 zijn de eerste zeefkettingen met iets kloppen,
Van sec 24 tot 26 is de loofmat van de machine daar blijft de aardappel even rollen,
Van sec 26 tot 31 zit de aardappel in de ringelevator,
Van sec 31 tot 33 licht de aardappel op de egelmat boven in de machine,
In de laatste twee gevallen meet je vooral pieken van aardappel op aardappel.
In figuur 2A zie je dat de pieken duidelijk lager zijn dan in figuur 2B, waarbij in figuur 2B bijna geen pieken meer zichtbaar zijn wanneer de knol op de loofmat terechtkomt. .
Het enige verschil is het aftakastoerental: Figuur 2A 450 omw/min ten opzichte van Figuur 2B 510 omw/min.
Ondanks het lagere aftakastoerental is de tijd die de aardappel in de rooimachine verblijft korter. Dit omdat met een hoger aftakastoerental de knol meer rolt (terugrollen).
Onderweg naar de demonstratie in het veld kwamen de bezoekers twee kuiltjes aardappelen tegen. Twee weken voor de demonstratie waren deze aardappelen gerooid met een goede en een slechte afstelling van de rooimachine. Met het Agrobiokon-zakmes dat de bezoekers bij aankomst ontvingen kon er naar hartelust gesneden worden om zelf het verschil in onderhuidse beschadiging te constateren.
Op het demonstratieveld werd gerooid met twee wagen- en twee bunkerrooiers. De start van deze demonstratie was er één met hindernissen door de grote hoeveelheid regen die er de dag ervoor gevallen was moest er ’s morgens uitgeweken worden naar een ander perceel en kwamen niet alle rooimachines in actie. In de middag is het wel gelukt alle rooimachines te laten rooien op het daarvoor bestemde perceel.
In het veld werd gedemonstreerd waar in de praktijk op gelet moet worden bij het afstellen van de rooimachine. Belangrijke aandachtspunten bij het rooien zijn het aftakastoerental, de rijsnelheid en het gebruik van kloppers. Daarbij werd gebruikt gemaakt van de elektronische aardappel. Middels een geluidsinstallatie was voor de bezoekers, bij verschillende afstellingen, hoorbaar waar de beschadigingen in de rooimachine plaatsvonden. Het bleek – onder deze omstandigheden – mogelijk om de rooiers zo af te stellen dat goed rooiwerk werd geleverd, terwijl de elektronische aardappel zich (vrijwel) niet liet horen.
Op het erf was te zien wat het resultaat is van rooibeschadiging. Hier werden monsters tentoongesteld die ongeveer twee weken eerder gerooid waren met verschillende afstelling van de rooimachines. Van deze monsters werd de beschadigingindex bepaald. Aan de hand van de beschadigingindex is dan een zekere voorspelling van het verlies mogelijk. Dit verlies is voor de verschillende beschadigingniveaus omgerekend naar een financieel verlies per hectare. Door een verkeerde afstelling kan het financiële verlies binnen een week na het rooien oplopen tot 200 euro per hectare. Tijdens de bewaring kan dat als gevolg van de daling van het onderwatergewicht het verlies oplopen tot ongeveer 300 à 400 euro.
Enkele voorbeelden treft u aan in de tabel 1.
| Rooier | Directe levering | Na bewaring t/m maart | |||||
| Nr. | Rijsnelheid km/h | Toerental aftakas | Kloppers | SCF-waardering | Financieel resultaat (€) | SCF-waardering | Financieel resultaat (€) |
| A | 3,6 | 400 | 1/3aan | 99 | 3.087 | 93 | 3.562 |
| 3,2 | 95 | 3.052 | 86 | 3.386 | |||
| B | 3,7 | 450 | uit | 86 | 3.000 | 88 | 3.444 |
| aan | 86 | 3.000 | 83 | 3.238 | |||
| B | 3,7 | 540 | uit | 86 | 3.000 | 88 | 3.443 |
| aan | 76 | 2.850 | 76 | 3.168 | |||
Uit deze tabel blijkt dat beschadiging zich met name tijdens de bewaring vertaalt in een financieel nadeel. Het voorbeeld van rooier A laat zien dat te weinig grond op de zeefketting bij 3,2 kilometer per uur met één of twee versnellingen harder rijden werd opgelost en dat dit na bewaring bijna 200 euro per hectare heeft opgeleverd. In het voorbeeld van rooier B was prima te rooien, zoals op de eerste regel is aangeduid, met 450 toeren aftakas en de kloppers uit. Het aanzetten van de kloppers kostte bij beide aftakastoerentallen geld. Als de kloppers uit stonden bleef het hoge toerental ongestraft, maar de combinatie van de kloppers met 540 toeren aftakas werd na bewaring bestraft met 276 euro per hectare, oftewel ruim 600 gulden!
Uit de enquête die door de bezoekers ingevuld kon worden bleek dat deze demonstratie als zeer positief is ervaren. De financiers en organiserende partijen zullen deze informatie gebruiken om de komende jaren tot succesvolle kennisoverdracht te komen naar de zetmeelaardappeltelers. Mocht u als bezoeker geen formulier hebben ingevuld, dan houden wij ons aanbevolen om alsnog uw commentaar en suggesties te horen.
