Beheersing van Paratrichodorus en Trichodorus en de overdracht van Tabaksratelvirus op dekzandgronden

Op zandgrond ondervinden hoog salderende gewassen binnen de akker- en tuinbouw regelmatig directe schade, veroorzaakt door Paratrichodorus- en Trichodorus-soorten. De opkomst wordt geremd of gestremd, met opbrengstderving als gevolg, en de kwaliteit van het eindproduct wordt negatief beïnvloed.

In dit onderzoek is geen schade in peen en aardappel geconstateerd in de vorm van opbrengstderving door Trichodorus primitivus. Paratrichodorus pachydermus geeft in dit onderzoek geen opbrengstderving in aardappel, maar wel een zware virusaantasting bij aanwezigheid van het tabaksratelvirus in de populatie. De veronderstelling dat Trichodoriden over het algemeen eerder kwalitatieve problemen dan kwantitatieve problemen veroorzaken wordt in dit onderzoek bevestigd.

Inleiding

Op zandgrond ondervinden hoog salderende gewassen binnen de akker- en tuinbouw regelmatig directe schade, veroorzaakt door Paratrichodorus- en Trichodorus-soorten. De opkomst wordt geremd of gestremd, met opbrengstderving als gevolg, en de kwaliteit van het eindproduct wordt negatief beïnvloed. Bij penwortelvormende rooigewassen en aardappelen kan de schade flink oplopen. Een bijkomend aspect is de overdracht van het tabaksratelvirus door deze vrijlevende nematode. Bij gevoelige aardappelrassen kan daardoor kringerigheid optreden. De afzet van pootgoed- of consumptiepartijen kan daardoor, als gevolg van het niet halen van de kwaliteitsnorm, problematisch worden. Ook een aantal bolgewassen is gevoelig voor dit virus.

Onderzoek

Door het PPO-AGV werd in de jaren 2000 tot en met 2004 de waardplantgeschiktheid van gewassen met behulp van potproeven indicatief getoetst. Een deel van de gewassen werd in veldproeven nader onder praktijkomstandigheden onderzocht. Op gecreëerde Trichodorus-niveaus werden schadeproeven uitgevoerd. Er werd in 2001 begonnen met Trichodorus primitivus, waarna het onderzoek in 2002 werd voortgezet met Paratrichodorus pachydermus.

Resultaten en discussie

Het meest opmerkelijke resultaat van het T. primitivus-onderzoek is dat bladrammenas een zeer goede waard is voor T. primitivus . Andere Trichodorus-soorten vermeerderen juist slecht of matig op bladrammenas.
Engels raaigras is in alle proeven een goede waard gebleken voor zowel P. pachydermus als T. primitivus . Bij Facelia zijn verschillen geconstateerd tussen de twee veldproeven. Op grond van de potproeven en de veldproef te Grubbenvorst is Facelia een slechte waard met 1 stip. Op de veldproef te Roswinkel kwam Facelia er uit als een 'tweestipper'. Omdat de resultaten niet eenduidig zijn, is het verstandig om de huidige weergave op Aaltjesschema met twee stippen te handhaven. Gerst is in alle proeven een goede waard voor zowel P. pachydermus als T. primitivus . Raketblad komt in de veldproeven als een slechte waard naar voren, en als een zeer goede in de potproeven. Mogelijk dat het verschil in teeltduur in de proeven hier een rol speelt. In de tabel is het voorstel voor Digiaal weergeven. Slechts in 1 proef is ook tabakratelvirus geconstateerd. In deze proef had bladrammenas een gunstig effect ten opzichte van alle andere objecten. Dit komt overeen met resultaten van het eerdere [INVALID URL]. De resultaten bij Engels raaigras komen overeen met de huidige weergave in Digiaal. Bij gerst is de uitkomst van het onderzoek anders dan zoals het in Digiaal is weergegeven. Mogelijk dat het virus, dat door P. pachydermus wordt overgebracht, wel vermeerdert op gerst. De huidige weergave in Digiaal is grotendeels gebaseerd op het P. teres-onderzoek. Ondanks dat het om één proef gaat, zou de weergave toch veranderd moeten worden. Dit geldt ook voor raketblad, waar nu nog een vraagteken staat.

Gewas	Huidige weergaven Waardplantstatus alle Trichodoriden in digiaal (november 2004)	Voorstel Digiaal Trichodorus primitivus	Voorstel Digiaal Paratrichodorus pachydermus	Huidige weergaven tabaksratelvirus in Digiaal (november 2004)	Voorstel Tabakratelvirus
Braak	-	-	-	-	-
Bladrammenas	o	ooo	oo	-	-
Engels raaigras	ooo	ooo	ooo	oo	oo
Facelia	oo	o	oo	ooo	ooo
Gerst	ooo	oo	ooo	-	-R
Raketblad	oo	oo	oo	?	oo

-: geen vermeerdering;
o: slechte waard;
oo: matige waard;
ooo: goede waard;
-R: vermeerdering ras- of soort-afhankelijk

In twee proeven is de schaderelatie met peen onderzocht, in een proef met suikerbiet en in alle drie de proeven met aardappel. In geen van de proeven zijn duidelijke opbrengstverschillen als gevolg van Trichodoriden gevonden. Op het T. primitivus-proefveld in Uithuizermeeden is wel misvormde peen gevonden, maar dit was in alle behandelingen gelijk. Vanuit de praktijk komen wel meldingen van schade als gevolg van T. primitivus .
Ook zijn op dat proefveld geen opbrengstverschillen in de aardappelen waargenomen. Het proefveld was niet besmet met virus, waardoor ook geen conclusies over het virus kunnen worden getrokken. Er zijn genoeg aanwijzingen vanuit het veld waar wel problemen zijn ontstaan die veroorzaakt zijn door T. primitivus . Het gaat vooral om pootgoed met virusproblemen.
Op het P. pachydermus-proefveld te Grubbenvorst is geen effect op kwaliteit en kwantiteit van aardappelen en peen waargenomen. Slechts een beperkt percentage peen was vertakt, maar er was geen relatie met de beginbesmetting van P. pachydermus . Dit proefveld bleek ook niet besmet te zijn met het tabaksratelvirus. Als er onbesmette veldjes in de proeven hadden gelegen, waren wellicht wel opbrengstverschillen aangetoond. De populatie op Roswinkel was wel besmet met het virus. Hier bleek het positieve effect van bladrammenas op de virusdruk. Naast P. teres onderdrukt dus bladrammenas ook het virus bij P. pachydermus . Bij de opbrengst is geen effect waargenomen. De populatie was in combinatie met de lage pH hoog genoeg voor een totale misoogst suikerbieten. De lage pH is echter de hoofdoorzaak van de misoogst. Ook bij P. pachydermus zijn er schademeldingen vanuit de praktijk en andere proeven. De weersomstandigheden in combinatie met de zaai- en pootdatum kunnen wel eens van groot belang zijn voor het ontstaan van schade in combinatie met het besmettingsniveau.

Conclusies

• In het waardplantschema kan de groep Trichodoriden worden uitgesplitst in drie groepen, P. teres , P. pachydermus en T. primitivus . De weergave, zoals deze in de tabel staat, kan en zal vanaf heden worden gehanteerd;
• Er is in deze proeven geen schade in peen en aardappel geconstateerd in de vorm van opbrengstderving bij hoge populaties T. primitivus . Door de afwezigheid van het tabaksratelvirus op het proefveld was er ook geen sprake van kwalitatieve schade bij aardappelen. Bij peen is geen kwalitatieve schade, zoals vertakking en misvorming, als gevolg van T. primitivus-aantasting waargenomen.
• P. pachydermus geeft in deze proeven, bij de geconstateerde besmettingniveaus, geen opbrengstderving in aardappel, maar wel een zware virusaantasting bij aanwezigheid van het tabaksratelvirus in de populatie;
• De veronderstelling dat Trichodoriden over het algemeen eerder kwalitatieve problemen dan kwantitatieve problemen veroorzaken wordt in dit onderzoek bevestigd. Bij aardappel kan bij de aanwezigheid van het tabaksratelvirus aanzienlijk kwaliteitsverlies ontstaan door kringerigheid;
• In andere proeven en vanuit de praktijk is wel grote kwantitatieve schade waargenomen in peen en aardappel. De jaarseffecten (temperatuur en hoeveelheid neerslag in het voorjaar) zijn wellicht van groot belang bij het ontstaan van schade in combinatie met de beginbesmetting.