Alternatieven voor ontijdige toediening van dierlijke mest in de akkerbouw

Op PPO-proefbedrijf in Westmaas is in 2003/2004 onderzoek uitgevoerd om de stikstofwerking van dierlijke mest op de kleigrond te verbeteren. Er is een aantal mestsoorten en producten van mestscheiding op verschillende tijdstippen toegediend om het effect op de opbrengst en de stikwerking van de mest vast te kunnen stellen.

Voorjaarstoediening van mest voor het poten van de aardappelen heeft in dit onderzoek goed voldaan. De stikstofwerking van de najaarstoepassingen was erg laag.

Inleiding

Bij najaarstoediening van dierlijke mest kan veel stikstof verloren gaan door uitspoeling en denitrificatie. Dit leidt tot een lagere stikstofwerking van de mest, hoger gebruik van kunstmeststikstof en het risico van een verhoogd nitraatgehalte in het grond- en oppervlaktewater. Uit eerder onderzoek blijkt dat de werkingscoëfficiënt van drijfmest die in het najaar wordt toegediend niet meer dan 20 tot 25% bedraagt en bij voorjaarstoepassing hoger is dan 60%. Aan voorjaarstoediening kleven echter ook nadelen, waaronder risico's van structuurbederf of uitstel van een poot- of zaaitijdstip. Ook spelen er allerlei logistieke problemen in het voorjaar. Op PPO-proefbedrijf in Westmaas is in 2003/2004 onderzoek uitgevoerd om de stikstofwerking van dierlijke mest op de kleigrond te verbeteren.

Aanpak

De proef is aangelegd op kleigrond met het gewas aardappelen. Hierbij is de mest op verschillende tijdstippen toegepast. Verder is er een dunne (effluent) en dikke (rulle) fractie van varkensmest opgenomen. Uitrijden van de mest gebeurde vóór of na het poten. Er is op 2 tijdstippen gepoot. Bij alle objecten waren vier stikstoftrappen opgenomen. Alle objecten hebben evenveel fosfaat en kali gehad. Bij beide poottijdstippen was ook een volledig kunstmestobject opgenomen.
Van de aardappelen is de totale verse opbrengst, het droge stofgehalte, het onderwatergewicht, de sortering en het uitval bepaald. Na de oogst is van de knollen het gehalte aan stikstof, fosfaat en kali geanalyseerd en is de N-min van de laag 0- 60 cm onder maaiveld bepaald.

Resultaten

Bij de pootdatum van 15 april was bij N-bemesting volgens de adviesbasis de totale verse opbrengst 45 ton/ha en de marktbare opbrengst 42 ton/ha. Bij de pootdatum van 7 mei was dit resp. 39 ton en 36 ton/ha (tabel 1).

object	mestsoort	mest uitrijden ../.. poten	datum	N-totaal mest (kg N/ha)	opbrengst (ton/ha)	Berekende N-werkingscoëfficiënt (%)
pootdatum 15-4-04
A	kunstmest	voor	nvt	0	42	-
C	varkens	voor	1-8-03	149	45	7
D	varkens	voor	6-11-03	287	41	0
E	varkens-rul	voor	4-11-03	79	42	3
F	kippen	voor	4-11-03	367	42	5
G	varkens	voor	17-4-04	146	44	75
H	varkens	na	17-4-04	156	38	65
J	varkens-effl	voor	19-4-04	147	37	72
pootdatum 7-5-04
B	kunstmest	voor	nvt	0	37	-
K	varkens	voor	7-5-04	182	39	100
L	varkens	na	7-5-04	147	41	49

Dit illustreert het risico van een lagere opbrengst als door mesttoepassing in het voorjaar de pootdatum wordt verlaat. Bij de late pootdatum reageerden de aardappelen minder sterk op de N-bemesting. Verhoging van de N-bemesting boven het niveau van adviesbemesting heeft niet tot een hogere opbrengst geleid. Met de gegevens uit de N-trappen is de opbrengst berekend voor de situatie dat stikstof niet meer beperkend is voor de opbrengst en is de werkingscoëfficiënt van de stikstof uit de mest berekend. De stikstofwerkingscoëfficiënt van de mest is uitgedrukt in kg kunstmeststikstof als percentage van de totale hoeveelheid stikstof in de mest. De opbrengst en de stikstofwerking van de eerste pootdatum is grafisch weergegeven in de figuren 1 en 2.

Conclusies

De belangrijkste conclusies uit het onderzoek van 2003/2004 zijn:

1. De toepassing van varkensdrijfmest in het voorjaar toegediend voor het poten van de aardappelen heeft zowel bij de pootdatum van 15 april als bij die van 7 mei zeer goed voldaan. Bij de pootdatum van 15 april was de stikstofwerkingscoëfficiënt 75% en bij die van 7 mei bijna 100%. Tevens werd bij beide objecten een iets hogere opbrengst behaald.
2. De toepassing van varkensdrijfmest na het poten van de aardappelen gaf bij de pootdatum van 15 april een N-werking van 65%, terwijl de marktbare opbrengst ongeveer 5 ton/ha lager was. Bij de pootdatum van 7 mei was de N-werkingscoëfficiënt 49% en was er sprake van een meeropbrengst aan marktbare aardappelen van ongeveer 4 ton/ha.
3. De toepassing van de natte fractie (effluent) van gescheiden varkensdrijfmest had een N-werkingscoëfficiënt van 72%, de marktbare opbrengst was ongeveer 5 ton/ha lager dan die van het kunstmestobject.