Brancheorganisatie Akkerbouw logo

Kennisakker.nl

Publicatie datum: 20-03-2013

Adviesbasis voor de bemesting van akkerbouwgewassen - Kalk

In dit hoofdstuk van de bemestingsadviesbasis vindt u de meest actuele bekalkingsadviezen. De gewenste pH is afhankelijk van het bouwplan.

Algemeen

De kalktoestand wordt uitgedrukt met de pH-KCl. De bepalingsmethode is [INVALID URL] te vinden.

pH-advisering dekzand-, dal- en veengronden

De gewenste pH-KCl is afhankelijk van het bouwplan. In tabel 1 is zowel de pH-waardering als de advies-pH bij verschillende bouwplannen weergegeven. Voor bouwplannen met zetmeelaardappelen gelden andere adviezen (tabel 2). Hierin is het effect van besmetting met aardappelcysten verdisconteerd. Daarnaast is bij de vaststelling van de optimale pH in bouwplannen met zetmeelaardappelen uitgegaan van alleen gerst als graangewas.

Tabel 1. Waardering van de pH-KCl en advies-pH's op dekzand-, dal- en veengronden zonder zetmeelaardappelen in het bouwplan (1992).
BouwplanWaardering
pH-KCl
Organische stofgehalte (%)
 Percentage
aardappelen (%)
Percentage
suikerbieten (%)
< 5,05,0 - 7,98,0 - 15,0> 15,0
A500Te laag< 4,3< 4,1< 4,0< 3,9
Vrij laag4,3 - 5,04,1 - 4,84,0 - 4,63,9 - 4,5
Goed5,1 - 5,54,9 - 5,34,7 - 5,14,6 - 5,0
Hoog> 5,5> 5,3> 5,1> 5,0
Bekalken tot5,14,95,74,6
B*20/400Te laag< 4,4< 4,3< 4,2< 4,1
Vrij laag4,5 - 5,24,3 - 5,04,2 - 4,94,1 - 4,7
Goed5,3 - 5,75,1 - 5,55,0 - 5,44,8 - 5,2
Hoog> 5,7> 5,5> 5,4> 5,2
Bekalken tot5,35,15,04,8
C33/5016/25Te laag< 4,7< 4,6< 4,4< 4,3
Vrij laag4,7 - 5,54,6 - 5,34,4 - 5,24,3 - 5,0
Goed5,6 - 5,95,4 - 5,85,3 - 5,75,1 - 5,5
Hoog> 5,9> 5,8> 5,7> 5,5
Bekalken tot5,65,45,35,1
D0/3320/33Te laag< 4,7< 4,7< 4,7< 4,6
Vrij laag4,7 - 5,64,7 - 5,64,7 - 5,54,6 - 5,3
Goed5,7 - 5,95,7 - 5,95,6 - 5,95,4 - 5,8
Hoog> 5,9> 5,9> 5,9> 5,8
Bekalken tot5,7**5,75,65,4

*: Inclusief 100% granen en continue maïs.
**: De optimale pH-KCl voor bouwplan D bij < 5% organische stof is berekend op 5,9. Omdat de kans op het optreden van mangaangebrek toeneemt bij een pH-KCl > 5,4 en bij een pH-KCl ≥ 6,0 vrijwel altijd optreedt, is het pH-advies afgetopt op pH-KCl 5,7.

Opmerkingen bij tabel 1:

  1. Bij het vaststellen van de richtlijnen is er van uitgegaan dat bekalking plaatsvindt in het najaar voorafgaand aan de teelt van het gewas dat in het bouwplan de hoogste eisen stelt aan de pH van de grond.
  2. Wanneer bij de teelt van pootaardappelen de kans op het optreden van schurft aanwezig is, kan beter worden uitgegaan van de richtlijn voor bouwplan A.
  3. Voor een bouwplan dat afwijkt van de in tabel 1 genoemde bouwplannen, kan worden uitgegaan van de richtlijnen voor het bouwplan dat het beste overeenstemt met het toegepaste.
  4. Bij een organische stofgehalte < 8% is gerekend met een bouwvoordikte van 28 cm, bij hogere gehalten met 22 cm.
Tabel 2. Waardering van de pH-KCl en advies-pH's op dekzand-, dal- en veengronden met zetmeelaardappelen in het bouwplan (AM-besmetting*: 500/2000, HLB-methode) (1998).
BouwplanWaardering
pH-KCl
Organische stofgehalte (%)
 Percentage
aardappelen (%)
Percentage
suikerbieten (%)
< 5,05,0 - 7,98,0 - 15,0> 15,0
A500Te laag< 4,3< 4,1< 4,1<4,0
Vrij laag4,4 - 5,14,2 - 4,94,2 - 4,84,1 - 4,7
Goed5,2 - 5,65,0 - 5,44,9 - 5,34,8 - 5,2
Hoog> 5,7> 5,5> 5,4> 5,3
Bekalken tot5,25,04,94,8
B*250Te laag< 4,6< 4,4< 4,3< 4,1
Vrij laag4,7 - 5,44,5 - 5,24,4 - 5,14,2 - 4,9
Goed5,5 - 6,05,3 - 5,75,2 - 5,65,0 - 5,4
Hoog>6,1> 5,8> 5,7> 5,5
Bekalken tot5,55,35,25,0
C5025Te laag< 4,5< 4,3< 4,2< 4,1
Vrij laag4,6 - 5,34,4 - 5,14,3 - 5,04,2 - 4,9
Goed5,4 - 5,95,2 - 5,65,1 - 5,55,0 - 5,4
Hoog> 6,0> 5,7> 5,6> 5,5
Bekalken tot5,45,25,15,0
D3316Te laag< 4,6< 4,5< 4,4< 4,2
Vrij laag4,7 - 5,44,6 - 5,34,5 - 5,24,3 - 5,0
Goed5,5 - 6,05,4 - 5,95,3 - 5,75,1 - 5,5
Hoog>6,1>6,0> 5,8> 5,6
Bekalken tot5,65,45,35,1
E2525Te laag< 4,7< 4,6< 4,5< 4,3
Vrij laag4,8 - 5,54,7 - 5,44,6 - 5,34,4 - 5,1
Goed5,6 - 6,15,5 - 6,05,4 - 5,95,2 - 5,6
Hoog>6,2>6,1>6,0> 5,7
Bekalken tot5,65,55,45,2
F2020Te laag< 4,8< 4,7< 4,6< 4,4
Vrij laag4,9 - 5,64,8 - 5,54,7 - 5,54,5 - 5,2
Goed5,7 - 6,25,6 - 6,15,5 - 6,05,3 - 5,7
Hoog>6,3>6,2>6,1> 5,8
Bekalken tot5,7**5,65,55,3
G1633Te laag< 4,8< 4,8< 4,7< 4,6
Vrij laag4,9 - 5,64,9 - 5,64,8 - 5,54,7 - 5,4
Goed5,7 - 6,25,7 - 6,25,6 - 6,15,5 - 6,0
Hoog>6,3>6,3>6,2>6,1
Bekalken tot5,75,75,65,5

*: Bij een besmetting lager dan 500 is de geadviseerde pH-KCl 0,1 eenheid hoger. Bij een besmetting hoger dan 2000 is de geadviseerde pH KCl 0,1 eenheid lager.
**: De optimale pH voor een bouwplan met 20% aardappelen en 20% bieten is bij een organische stofgehalte < 5% berekend op 5,8 en voor een bouwplan met 16% aardappelen en 33% bieten op resp. 6,0 en 5,9 bij een organische stofgehalte van resp. < 5% en 5-8%. Omdat de kans op mangaangebrek toeneemt bij een pH-KCl >5,4 en bij een pH-KCl van 6,0 en hoger vrijwel altijd optreedt, is de geadviseerde pH op 5,7 gesteld.

Opmerkingen bij tabel 2:

  1. Bij het vaststellen van de richtlijnen is er van uitgegaan dat bekalking plaatsvindt in het najaar voorafgaand aan de teelt van het gewas dat in het bouwplan de hoogste eisen stelt aan de pH van de grond.
  2. Bij een organische stofgehalte < 5% en 5-8% (zandgrond) en 8-15% (dalgrond) is gerekend met een bouwvoordikte van 25 cm, bij een organische stofgehalte > 15% (veengronden) met een bouwvoordikte van 20 cm.
  3. Voor een bouwplan dat afwijkt van de in de tabellen genoemde bouwplannen, kan worden uitgegaan van de richtlijn voor het bouwplan dat het beste overeenstemt met het toegepaste.
  4. Bij de vaststelling van de richtlijnen is uitgegaan van alleen gerst als graangewas in het bouwplan.

pH-advisering zeeklei, zeezand, rivierklei en lössgrond

In de tabellen 3 t/m 6 staan de advies-pH’s en de waarderingsklassen weergegeven voor resp. zeeklei, zeezand, rivierklei en lössgrond.

Tabel 3. Waardering van de pH-KCl en advies-pH's op zeeklei en zeezand* (1967).
Lutum (%)Waardering pH-KClOrganische stofgehalte (%)
1.0 - 1.92.0 - 2.93.0 - 4,95.0 - 7.47.5 - 9.910.0 - 12.412.5 - 14.915.0 - 19.920.0 - 24.925.0 -29.930.0 - 34.9> 34.9
< 8Zeer laag< 5,6< 5,1< 4,9< 4,6< 4,4< 4,2< 4,0< 3,8< 3,6< 3,5< 3,4< 3,3
Laag5,6 - 6,25,1 - 5,74,9 - 5,44,6 - 5,14,4 - 4,94,2 - 4,74,0 - 4,53,8 - 4,33,6 - 4,13,5 - 3,93,4 - 3,73,3 - 3,6
Vrij laag6,3 - 6,65,8 - 6,15,5 - 5,85,2 - 5,55,0 - 5,34,8 - 5,14,6 - 4,94,4 - 4,74,2 - 4,54,0 - 4,33,8 - 4,13,7 - 3,9
Goed> 6,6> 6,1> 5,8> 5,5> 5,3> 5,1> 4,9> 4,7> 4,5> 4,3> 4,1> 3,9
Bekalken tot6,76,25,95,65,45,25,04,84,64,44,24,0
8-12Zeer laag< 5,6< 5,2< 5,0< 4,8< 4,6< 4,4< 4,2< 4,0< 3,8< 3,6< 3,5< 3,4
Laag5,6 - 6,25,2 - 5,85,0 - 5,54,8 - 5,34,6 - 5,14,4 - 4,94,2 - 4,74,0 - 4,53,8 - 4,33,6 - 4,13,5 - 3,93,4 - 3,7
Vrij laag6,3 - 6,65,9 - 6,25,6 - 5,95,4 - 5,75,2 - 5,55,0 - 5,34,8 - 5,14,6 - 4,94,4 - 4,74,2 - 4,54,0 - 4,33,8 - 4,0
Goed> 6,6> 6,2> 5,9> 5,7> 5,5> 5,3> 5,1> 4,9> 4,7> 4,5> 4,3> 4,0
Bekalken tot6,76,36,05,85,65,45,25,04,84,64,44,1
12-18Zeer laag< 5,6< 5,3< 5,1< 5,0< 4,8< 4,6< 4,4< 4,2< 3,9< 3,7< 3,6< 3,4
Laag5,6 - 6,25,3 - 5,95,1 - 5,75,0 - 5,54,8 - 5,34,6 - 5,14,4 - 4,94,2 - 4,73,9 - 4,43,7 - 4,23,6 - 4,03,4 - 3,7
Vrij laag6,3 - 6,66,0 - 6,35,8 - 6,15,6 - 5,95,4 - 5,75,2 - 5,55,0 - 5,34,8 - 5,14,5 - 4,84,3 - 4,64,1 - 4,43,8 - 4,1
Goed> 6,6> 6,3> 6,1> 5,9> 5,7> 5,5> 5,3> 5,1> 4,8> 4,6> 4,4> 4,1
Bekalken tot6,76,46,26,05,85,65,45,24,94,74,54,2
18-25Zeer laag< 5,7< 5,5< 5,3< 5,1< 5,0< 4,8< 4,6< 4,3< 4,0< 3,8< 3,6< 3,5
Laag5,7 - 6,35,5 - 6,15,3 - 5,95,1 - 5,75,0 - 5,54,8 - 5,34,6 - 5,14,3 - 4,84,0 - 4,53,8 - 4,33,6 - 4,13,5 - 3,8
Vrij laag6,4 - 6,76,2 - 6,56,0 - 6,35,8 - 6,15,6 - 5,95,4 - 5,75,2 - 5,54,9 - 5,24,6 - 4,94,4 - 4,74,2 - 4,53,9 - 4,2
Goed> 6,7> 6,5> 6,3> 6,1> 5,9> 5,7> 5,5> 5,2> 4,9> 4,7> 4,5> 4,2
Bekalken tot6,86,66,46,26,05,85,65,35,04,84,64,3
25-30Zeer laag< 5,9< 5,8< 5,6< 5,4< 5,2< 5,0< 4,8< 4,5< 4,2< 3,9< 3,7< 3,5
Laag5,9 - 6,55,8 - 6,45,6 - 6,25,4 - 6,05,2 - 5,85,0 - 5,54,8 - 5,34,5 - 5,04,2 - 4,73,9 - 4,43,7 - 4,23,5 - 3,9
Vrij laag6,6 - 7,06,5 - 6,86,3 - 6,66,1 - 6,45,9 - 6,25,6 - 5,95,4 - 5,75,1 - 5,44,8 - 5,14,5 - 4,84,3 - 4,64,0 - 4,3
Goed> 7,0> 6,8> 6,6> 6,4> 6,2> 5,9> 5,7> 5,4> 5,1> 4,8> 4,6> 4,3
Bekalken tot7,16,96,76,56,36,05,85,55,24,94,74,4
30-35Zeer laag< 6,0< 5,9< 5,9< 5,6< 5,4< 5,1< 5,0< 4,7< 4,4< 4,1< 3,8< 3,6
Laag6,0 - 6,65,9 - 6,55,9 - 6,45,6 - 6,25,4 - 6,05,1 - 5,75,0 - 5,54,7 - 5,24,4 - 4,94,1 - 4,63,8 - 4,33,6 - 4,0
Vrij laag6,7 - 7,16,6 - 7,06,5 - 6,96,3 - 6,66,1 - 6,45,8 - 6,15,6 - 5,95,3 - 5,65,0 - 5,34,7 - 5,04,4 - 4,74,1 - 4,4
Goed> 7,1> 7,0> 6,9> 6,6> 6,4> 6,1> 5,9> 5,6> 5,3> 5,0> 4,7> 4,4
Bekalken tot7,27,17,06,76,56,26,05,75,45,14,84,5
> 35Zeer laag< 6,0< 6,0< 5,9< 5,8< 5,6< 5,3< 5,0< 4,8< 4,5< 4,2< 3,9< 3,6
Laag6,0 - 6,66,0 - 6,65,9 - 6,55,8 - 6,45,6 - 6,25,3 - 5,95,0 - 5,54,8 - 5,34,5 - 5,04,2 - 4,73,9 - 4,43,6 - 4,1
Vrij laag6,7 - 7,16,7 - 7,16,6 - 7,06,5 - 6,86,3 - 6,66,0 - 6,35,7 - 6,05,4 - 5,75,1 - 5,44,8 - 5,14,5 - 4,84,2 - 4,5
Goed> 7,1> 7,1> 7,0> 6,8> 6,6> 6,3> 6,0> 5,7> 5,4> 5,1> 4,8> 4,5
Bekalken tot7,27,27,16,96,76,46,15,85,55,24,94,6

*: In alle gevallen dat de grond meer dan 2% CaCO3 bevat, wordt geen kalkgift geadviseerd.

Opmerkingen bij tabel 3:

  1. Vanwege de slempgevoeligheid van lichte zavelgronden met weinig organische stof, zou tot een hogere pH moeten worden bekalkt dan het advies aangeeft. Bij de teelt van aardappelen heeft dat echter vaak een lagere opbrengst en meer schurft tot gevolg.
  2. Op gronden met een lutumgehalte < 25%, neemt de kans op het optreden van schurft bij aardappelen door bekalking toe. Indien de aardappelen een belangrijk aandeel in het bouwplan innemen, wordt er verstandig aan gedaan, met name op lichte gronden met een organische stofgehalte < 3% voorzichtig te zijn met bekalking.
  3. In geval van overgangsgrond zeeklei/dekzand is de opgegeven grondsoort bepalend voor het te geven bekalkingsadvies.
Tabel 4. Waardering van de pH-KCl en advies-pH's op rivierklei ≥ 12% lutum.
WaarderingpH-KClCaCO3 (%)
Te laag< 5,0 
Vrij laag5,0 - 5,7 
Vrij goed5,8 - 6,3 
Goed6,4 - 6,7 
Hoog> 6,7< 1
Zeer hoog> 6,7> 1
Bekalken tot6,4 
Tabel 5: Waardering van de pH-KCl en advies-pH's op rivierklei < 12% lutum (1976)
WaarderingLutum (%)
< 88,0-12
Te laag< 4,9< 5,0
Vrij laag4,9 - 5,95,0 -6,1
Goed6,0 - 6,36,2 - 6,5
Hoog> 6,3> 6,5
Bekalken tot6,06,2

Opmerkingen bij tabellen 4 en 5:

  1. In het algemeen worden geen grotere giften dan 8.000 kg zbw/ha geadviseerd.
  2. Bij overgangsgrond met een lutumgehalte < 5% wordt, afhankelijk van de opgegeven grondsoort, geadviseerd als rivierklei met een lutumgehalte <8% of als dekzand.
Tabel 5. Waardering van de pH-KCl en advies-pH's op rivierklei < 12% lutum (1976).
WaarderingLutum (%)
< 88,0-12
Te laag< 4,9< 5,0
Vrij laag4,9 - 5,95,0 -6,1
Goed6,0 - 6,36,2 - 6,5
Hoog> 6,3> 6,5
Bekalken tot6,06,2

Opmerkingen bij tabellen 4 en 5:

  1. In het algemeen worden geen grotere giften dan 8.000 kg zbw/ha geadviseerd.
  2. Bij overgangsgrond met een lutumgehalte < 5% wordt, afhankelijk van de opgegeven grondsoort, geadviseerd als rivierklei met een lutumgehalte <8% of als dekzand.
Tabel 6. Waardering van de pH-KCl en advies-pH's op lössgrond (1984).
WaarderingLutum (%)
< 10≥ 10
Te laag< 5,1< 5,5
Vrij laag5,1 - 6,25,5 -6,5
Goed6,3 - 7,06,6 - 7,5
Hoog> 7,0> 7,5
Bekalken tot6,36,6

Berekening kalkgiften

zand-, dal- en veengronden

Reparatiebekalking

De hoeveelheid kalk die nodig is om de pH-KCl van de bouwvoor tot het gewenste niveau te verhogen wordt als volgt berekend:

kalkgift (kg zbw/ha) = kalkfactor x gewenste pH-KCl-verhoging (tiende eenheden) x bouwvoordikte (dm)

De kalkfactor geeft aan hoeveel kg zbw/ha/10 cm bouwvoor nodig is om de pH-KCl met 0,1 eenheid te verhogen en wordt berekend met de volgende formule:

kalkfactor (10 cm bouwvoordikte) = (15,68x%-org. stof + 15,68)/(0,02525x%-org. stof + 0,6541)

Onderhoudsbekalking

De hoeveelheid kalk die op jaarbasis nodig is om uitspoelingsverliezen uit de bouwvoor te compenseren wordt berekend met de volgende formule:

kalkgift (kg zbw/ha/jaar) = kalkfactor x (pH-daling in 4 jaar/4 x10) x bouwvoordikte (dm)

De gift voor onderhoudsbekalking is exclusief de verzurende of basische werking van meststoffen. De formule voor berekening van de kalkfactor staat vermeld bij de reparatiebemesting. De pH-daling kan worden afgelezen in tabel 7.

Tabel 7. pH-daling in relatie tot de uitgangs-pH t.b.v. onderhoudsbekalking.
Zand-, dal- en veengrondLöss
Uitgangs-pHpH-daling in vier jaarUitgangs-pHpH-daling in vier jaar
4,50,155,5< 5,5
4,60,175,60,19
4,70,195,70,21
4,80,215,80,23
4,90,235,90,25
5,00,256,00,27
5,10,276,10,29
5,20,296,20,31
5,30,316,30,34
5,40,336,40,36
5,50,356,50,38
5,60,376,60,40
5,70,39  

Kleigrond en löss

Reparatiebekalking

De benodigde hoeveelheid zbw (kg/ha) per 10 cm bouwvoor kan als volgt worden berekend:

  1. Bij verhoging van de pH tot maximaal 6,4:
    kalkgift (kg zbw/ha) = b x X x kleihumus x bouwvoordikte (dm)
    b = 11,2 x volumegewicht (zie [INVALID URL])
    X = aantal tienden verschil tussen actuele pH en de gewenste pH (maximaal 6,4)
    kleihumus = (0,25 x (%-lutum/LS)) + humus-%
    LS = lutum-slib-verhouding:
    zeezand, zeeklei en kleiig veenLS = 0,67
    rivierklei (uitgezonderd maasklei)LS = 0,61
    maaskleiLS = 0,55
    lössLS = 0,50
  2. Bij verhoging van pH 6,4 tot gewenste pH
    kalkgift (kg zbw/ha) = (rb2 - rb1) x kleihumus x bouwvoordikte (dm) x b x 50
    rb1/2 = relatieve basengehalte bij resp. actuele en gewenste pH
    pH6,46,56,66,76,86,97,07,17,2
    rb1,01,0251,061,101,151,211,28± 1,40± 1,70

Onderhoudsbekalking

De hoeveelheid kalk die nodig is om de uitspoeling te compenseren wordt voor kleigronden geschat op 400 kg zbw/ha/jaar. Op lichtere gronden wordt een iets lagere hoeveelheid geadviseerd, op zware gronden iets meer. Op kleigrond met > 2% CaCO3 wordt geen onderhoudsbekalking geadviseerd.
De onderhoudsbekalking op lössgronden wordt berekend met de volgende formule:

kg zbw/ha/jaar = b x kleihumus x (pH-daling in 4 jaar/4 x 10) x bouwvoordikte (dm)

De gift voor onderhoudsbekalking is exclusief de verzurende of basische werking van meststoffen. De formules voor de berekening van b en kleihumus staan vermeld bij de reparatiebemesting. De pH-daling kan worden afgelezen in tabel 7.