Kennisakker - thema/gewas: Stikstof

Op ROC De Waag is in de jaren 1985 tot en met 1990 het effect onderzocht van een deling van de stikstof en een extra kaligift op de opbrengst en kwaliteit van de zaaiuien. Hierbij bleek dat op deze lichte zavelgronden een deling van de stikstof in bepaalde jaren positief kan zijn. Met een deling kan een eventueel optredende zoutschade en een uitspoeling van stikstof bij veel neerslag in het voorjaar worden voorkomen. Een deling in twee giften waarbij 2/3 van de gift voor het zaaien en 1/3 deel eind mei wordt gestrooid, leverde goede resultaten op en is voor de praktijk aan te bevelen.

De ontwikkelingen rond teeltoptimalisatie, waaronder op de markt komende sensoren en diensten voor gedetailleerde bodemkartering, zijn aanleiding geweest voor het Productschap Akkerbouw (PA) om opdracht te geven aan het Hilbrandslaboratorium voor Bodemziekten (HLB) en BLGG AgroXpertus voor onderzoek naar de bruikbaarheid van genoemde diensten en sensoren voor de praktische landbouw, en dan vooral als instrument voor precisiebemesting. Nadrukkelijk moest bij de uitvoering van deze evaluatie ook een viertal praktijkbedrijven verspreid over Nederland worden betrokken.

Het onderzoek heeft heel veel informatie opgeleverd; zowel over de praktische waarde van sensoren en diensten als over (technische) problemen en verbeterpunten.
In het eerste seizoen is vooral gekeken naar gedetailleerde bodembemonstering via sensoren en is er een inventarisatie gemaakt van de aangeboden diensten en sensorsystemen. In het tweede seizoen 2008-2009 is een viertal bemestingsmethoden met elkaar vergeleken: 1) plaatsspecifieke bemonstering op bodemstikstof, 2) satellietgebaseerde remote sensingbeelden (CropView, MijnAkker), 3) sensingdata verkregen met trekker/werktuig-gebaseerde sensoren en 4) verschillen in bodemprofiel (De Mol, EM38). Daarnaast waren op een paar percelen verschillende stikstofbemestingsniveaus aangebracht ter evaluatie. Uit dit onderzoek bleek er geen behandeling te zijn die een eenduidige positief effect op de opbrengst opleverde. Soms waren effecten positief, soms negatief.
In het teeltseizoen 2009-2010 is besloten om de N-bemesting tot één benadering te beperken, nl. op remote- en nearsensing gebaseerde systemen op de trekker van de telers. Daarnaast zijn de resultaten van de sensoren op de trekker vergeleken met resultaten van remote sensing via satellieten. De plaatsspecifieke N-bemestingsstrategie heeft in het seizoen 2010 goed uitgewerkt. Met compenseren van achterblijvende groei is er kunstmest bespaard, bij stimuleren van een goede gewasontwikkeling is er een opbrengstverhoging geconstateerd. De NDVI en individuele bodemparameters bleken op zichzelf geen of zelden een goede voorspeller van de eindopbrengst te zijn. De relatie tussen remote sensing-opnamen en eigen sensorwaarnemingen was redelijk goed.

Met name bij vloeibare meststoffen bestaat er een reële kans op verlies van stikstof door vervluchtiging. Dit verlaagt de efficiëntie van meststoffen. In 2010 is driejarig onderzoek gestart om het effect van vloeibare meststoffen (Urean, Ureum en NTS) in de teelt van aardappelen te onderzoeken, waarbij ook het effect van de hoogte van de N-gift en het effect van een overbemesting van 50 kg N/ha bij een basisgift van 200 kg N/ha onderzocht.

De hoogste opbrengsten werden in zuid- en noordoost-Nederland gerealiseerd bij 200 kg N/ha, terwijl in het centrale kleigebied 250 kg N/ha tot de hoogste opbrengst leidde. Overbemesting van 50 kg N/ha bij een basisbemesting van 200 kg N/ha had geen duidelijke verhoging van de opbrengst tot gevolg. De N-recovery (een maatstaf voor de benutting van de toegediende stikstofgift) van Urean was op alle locaties meerjarig lager dan die van KAS. NTS en Ureum hadden een vrijwel gelijke N-recovery als KAS.

Het Masterplan Mineralen Management (MMM) streeft naar een emissie-neutrale akkerbouw in 2030 waarbij de verliezen van nutriënten naar bodem, water en lucht niet hoger zijn dan die vanuit onbemeste gronden, met maximaal rendement en maximaal gebruik van biodiversiteit.

Dit rapport geeft weer wat de effecten zijn van een emissie-neutrale akkerbouw en welke technische consequenties dit heeft voor de wijze van bemesten, voor bodemvruchtbaarheid, voor gewasopbrengsten en voor de vraag naar landbouwgrond.